بتن مگر

بتن مگر که با نام های دیگری مثل بتن نظافت یا بتن رگلاژ هم می شناسند به بتنی گفته می شود که نسبت سیمان در آن در مقایسه با آب موجود در لایه های مختلف کمتر است. یا به عبارت دیگر به بتنی که سیمان کمتری نسبت به بتن معمولی دارد بتن مگر می گویند. در ادامه قصد داریم به طور کامل در خصوص بتن مگر در ساختمان و کلیه موارد مرتبط با آن صحبت کنیم.

بتن مگر چیست؟

بتن مگر

بتن مگر انگلیسی عبارت Lean Concrete (بتن پوششی یا لاغر) است و به بتن های کم سیمان گفته می شود. در این نوع بتن هر چقدر نسبت سنگدانه به سیمان بیشتر باشد، ضخامت بتن کمتر خواهد شد. در این نوع، مقدار چسب بتن مورد نیاز برای لوبریکاسیون به ازای هر واحد از سطح سنگدانه ها کمتر است و بنابراین میزان تحرک سنگدانه ها مثل شن و ماسه محدود می شود. در تعریف دقیق تری باید بگوییم در صورتی که میزان سیمان بتن کمتر از ۱۰% باشد ( وزن مخصوص بتن مگر حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم بر متر مکعب)، بتن مگر گفته می شود. بنابراین چگالی بتن مگر حدود ۱۵۰ کیلوگرم بر متر مکعب است.

خصوصیات بتن مگر

مقدار شن و ماسه در بتن مگر باعث شده تا خصوصیات و کاربرد و ویژگی هایی پیدا کند که در مقایسه با بتن معمولی متفاوت شود. همانطور که گفتیم مقدار سیمان در بتن مگر کمتر از ۱۰% است که برای بتن معمولی بین ۱۰ تا ۱۵% است.

ویژگی های مهم این نوع بتن باعث شده تا سطحی یونیفرم و یکپارچه در بتن فونداسیون شکل بگیرد. همچنین این نوع بتن مانع از تماس مستقیم بتن فونداسیون با خاک می شود بنابراین سطحی صاف برای زمین ایجاد می کند که ناهمگن است.

بنابراین ویژگی بتن مگر سیمان کمتر آن است به همین دلیل برای پر کردن ها یا زیر فونداسیون استفاده می شود تا کل ساختار از تماس با خاک محافظت شود. بنابراین خصوصیت آن این است که سطحی صاف ایجاد کند تا فونداسیون روی آن اجرا شود.

خواص بتن مگر کمک می کند تا رطوبت و مواد شیمیایی خاک به بتن فونداسیون آسیب وارد نکند. به عنوان مثال از تناسب ۱:۴:۸ با درصد سیمان ۷% برای این نوع بتن استفاده می کنند.

کاربردهای بتن مگر

بتن مگر

بتن مگر و کاربرد آن همیشه مورد بحث بوده چرا که به عقیده برخی از مهندسین معماری و ساخت و ساز چطور می توان با بتن های کم سیمان کار کرد. باید بگوییم که اگر قصد عایق سازی خاک و جلوگیری از حملات شیمیایی و رطوبت از خاک به بتن و فونداسیون را دارید، بهتر از بتن مگر نمی توان پیدا کرد.

همچنین کاربرد دیگر آن ایجاد سطحی صاف است تا بتوان فونداسیون را بر روی آن اجرا کرد چون همانطور که می دانیم خاک بستری ناهمگن و غیر صاف است که با کمک این نوع بتن می توان سطحی همگن و صاف ایجاد نمود. از طرفی به دلیل اینکه سیمان کمی دارد برای پر کننده های حفرات هم استفاده می شود.

بد نیست بدانید که منظور از رگلاژ بتن مگر همین رگلاژ کف فونداسیون است که چون برای ادامه پی سازی و ترازبندی سطحی صاف ایجاد می کند به آن بتن رگلاژ هم گفته می شود. بنابراین در مواقعی که لازم باشد خاک برداری بیش از حد انجام شود، برای ترازبندی کف پی از بتن مگر کمک می گیرند.

مواد بتن مگر چیست؟

برای ساخت بتن مگر باید مواد و مصالح سازنده آن را بشناسیم. برای ساخت این نوع بتن به موادی مثل شن، ماسه، سیمان و آب نیاز داریم. هر یک از این مواد با نسبت مشخص با یکدیگر ترکیب می شوند که بسته به شرایط پروژه معماری در آزمایشگاه های اختصاصی بتن انجام می گیرد.

عیار بتن مگر حدود ۱۵۰ کیلوگرم متر مکعب است. شن هایی که در ساخت بتن استفاده می شوند همان دانه های خرد شده سنگ ها هستند که ابعادی بین ۵ تا ۶۰ میلیمتر دارند. دانه های سنگی و شن های مورد استفاده عمدتا کوارتزی، سیلیسی یا حاصل مواد غیر چسبنده هستند. حداقل عیار بتن مگر هم ۱۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب است.

در کنار کلیه این مواد بسته به شرایط پروژه های معماری و طبق صلاحدید پیمانکار، شاید نیاز به استفاده از انواع افزودنی بتن نیز باشد که در جهت بهبود خواص به کار خواهد رفت. توجه داشته باشید که این نوع جزو بتن های تزیینی و کاربردی مثل بتن اکسپوز نیست.

نحوه اجرای بتن مگر

برای اجرای بتن مگر باید کاملا حرفه ای و اصولی و طبق ضوابط فعالیت کرد تا تمامی مزایا و ویژگی هایی که ذکر کردیم قابل بهره برداری باشد. در ادامه ضوابط بتن مگر را بیان خواهیم کرد که لازم است شرکت های عمرانی نسبت به آن توجه ویژه داشته باشند.

برای اجرا بتن مگر ابتدا باید کف پی آماده سازی شود و سپس بستر بتن ریزی مرطوب شود تا آب بتن از زیر پی فورا خارج نشود. اما باید دقت کرد که در حد رطوبت کافیست و آب نباید در کف پی جمع گردد.

بعد از مرطوب سازی، بتن مگر آماده در محدود P+5 تا ۱۰ سانتیمتر از هر طرف متراژ ریخت. بتن باید کاملا متراکم باشد و سطح آن کاملا ترازبندی شده باشد و صاف و یکدست گردد. پس از بتن ریزی هم باید با شمشه کشی کاملا صاف شود. پس از اینکه بتن مگر ریخته شد باید عمل آوری انجام شود. ضخامت بتن مگر در هر نقطه نباید از ۵ سانتیمتر کمتر باشد و معمولا بین ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر است.

برای بتن ریزی باید دقت کرد که زیر کل پی های بتن آرمه که در سطح زیرین خود آرماتو دارند ریخته شود. با اینکار خطر آلوده شدن و آسیب دیدن بتن سازه ای و فونداسیون به شدت کاهش می یابد. همچنین باید مشخص شود که عیار بتن مگر در لایه تسطیح چقدر است. لازم به ذکر است که منظور از چک لیست بتن مگر همین کنترل ها و مرحله بندی پروسه است.

نکات اجرای بتن مگر

تا اینجا متوجه شدید که بتن مگر از چه موادی ساخته شده و هدف از اجرای بتن مگر چیست، چه کاربردهایی دارد و چگونه بتن ریزی می شود. اما نکاتی هم وجود دارند که مسلما عدم رعایت صحیح آنها صدمات جبران ناپذیری به پروژه های عمرانی وارد می سازد:

  • قبل از بتن ریزی حتما بستر خاک باید مرطوب شود تا آب بتن توسط خاک جذب نشود
  • شفته آهک قبل از اجرا باید مرطوب شده باشد

زمانی که مقاومت شفته آهک به ۱٫۵ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع رسیده باشد می توان بتن را بر روی آن اجرا کرد. برای فهمیدن این موضوع کافیست بر روی شفته آهکی راه بروید اگر اثر کفش باقی نماند یعنی به مقاومت گفته شده رسیده است

  • برای ساخت بتن مگر باید از دستگاه های کوچک بتونیر استفاده شود و حداقل تا ۲ دقیقه بعد از اضافه شدن آب عملیات اختلاط بتن ادامه داشته باشد
  • بسته به شرایط اقلیمی لازم است که سطح بتن مگر پس از ریخته شدن مرطوب نگهداشته شود که معمولا ۱۰ ساعت است. پس از ۲۴ ساعت هم می توان عملیات جدید شروع کرد.

مقاومت فشاری بتن مگر

بتن مگر

مقاومت فشاری بتن به عوامل مختلفی مثل مسافت جابجایی، هیدراتاسیون سیمان و گیرش بتن بستگی دارد. این مقاومت از داخل بتونیر که برای اختلاط و بتن ریزی است شروع شده و به همین دلیل شاید در مرحله بتن ریزی کیفیت و مقاومت بهینه نباشد.

همچنین اگر بتن از روز قبلی باقی مانده باشد در گیرش بتن هم مشکل پیدا خواهد شد به همین دلیل می توان با کارهایی مثل استفاده از روان کننده بتن این مشکل را حل نمود تا در روزهای آتی هم استفاده کرد.

مقاومت فشاری بتن مگر طبق چندین مرحله تعیین می گردد که اولین مرحله آن کنترل کردن بتن از طریق منطبق کردن با مقاومت مشخص براساس استاندارد ASTM C192 C39 و براساس استاندارد ASTM C94 در مورد یکنواختی اختلاط است.

در مراحل بعدی برای کنترل عمل آوری از استاندارد ASTM C31 C39 استفاده می شود. در نهایت مقاومت فشاری بتن تحت شرایط کارگاهی و در دوره ها و بازه های زمانی مختلف جهت قالب برداری و عمل آوری کنترل می شود.

مقاومت فشاری سه محوره و مقاومت برشی بتن و مدول الاستیسیته از ویژگی هایی است که در طی محاسبات مختلف تعیین می شوند. در صورتی که مقاومت فشاری خیلی پایین باشد به راحتی به کمک بتن الیاف دار به عنوان افزودنی قابل رفع خواهد بود.

گرید و مقاومت بتن مگر

طبق توضیحاتی که در مورد عیار و مقاومت بتن مگر گفته شد و همچنین انواع این نوع بتن متوجه می شویم که ۳ نوع براساس میزان مقاومت وجود دارند:

  • گرید M-5:  در این نوع بتن که ترکیبی از  سیمان و ذرات شن و ماسه است مقاومتی در حدود ۵ مگاپاسکال خواه داشت. بنابراین حداقل مقاومت بتن مگر ۵ مگاپاسکال است.
  • گرید M-75: نسبت ذرات سیمان، شن و سنگدانه ها معادل ۱:۴:۸ است و مقاومت فشاری آن ۷٫۵ مگاپاسال است
  • گرید M-10: که نسبت ذرات سیمان، شن و سنگدانه های آن ۱:۳:۶ است و قدرت مقاومت آن به ۱۰ مگاپاسکال می رسد.

براساس اعداد گفته شده مشخص گردید که حتی نسبت شن و ماسه در بتن مگر چقدر است.

طرح اختلاط بتن مگر

جهت تولید و اختلاط بتن مگر طبق قواعد و ضوابط، باید حداکثر از ۰٫۵% سیمان استفاده کرد. به عبارتی باید به ازای یک مقدار مشخصی از سیمان، نصف آن مقدار را آب ریخت و مخلوط کرد. بنابراین باید دقت کرد که اصل نیم درصدی رعایت شود چرا که اکثریت بخش بتن مگر، شن و ماسه تشکیل می دهد.

چنانچه قصد داشته باشید از بتن مگر برای پروژه های بسیار بزرگ نظیر برج سازی، ساختمان و آپارتمان های بزرگ یا راه سازی گسترده استفاده نمایید، حتما از مهندس پروژه و مدیر ناظر کمک بگیرید. از طرفی باید بتن به کمک بچینگ در محل پروژه تهیه شود که مشکلات کاهش مقاومت فشاری پیش نیاید و بتوان به کمک پمپ بتن به خوبی عملیات پاشش را انجام داد.

مزایا و معایب بتن مگر

مشابه با سایر انواع بتن مثل بتن پلیمری به مزایای زیر اشاره می کنیم:

  •  این نوع بتن جلوی خروج آب از بتن و پوک شدن آن را می گیرد
  •  با فاصله انداختن بین بتن اصلی فونداسیون و سطح خاک، از حملات سولفاتی و پوسیده شدن فونداسیون و اسکلت سازه جلوگیری می کند
  •  کمک به فرایند هیدراتاسیون و سفت شدگی بتن و انجام بهتر شاتکریت
  •   تسطیح کردن لایه خاک و زیرسازی بتن و اجرای بتن مگر در شرایط مختلف
  •  با جلوگیری از حملات سولفاتی نیاز به بتن ضد سولفات را تا حد زیادی کاهش می دهد
  •  ترازبندی و صاف کردن سطح ناهموار جهت اجرای بهتر و محکم تر فونداسیون
  •  پرکردن فضاهای خالی به کمک دانه های شن و ماسه که درصد بیشتری نسبت به سیمان دارند
  •  با اینکه سطح سخت و قوی دارد اما توزیع یکنواخت عالی از خود نشان می دهد
  • در مقابل فشارهای وارد شده برای تغییر شکل مقاومت خوبی دارد
  • انتقال بار بتن مگر بسیار عالی است
  • میزان تولید زباله و ضایعات مختلف را تا حد زیادی کاهش می دهد
  • با شرایط اقلیمی، جوی و محیط زیستی مختلف سازگاری کامل دارد به همین دلیل راندمان کاری را بالا می برد

معایب بتن مگر

مهمترین عیب بتن مگر آماده سازی دشوار و بسیار حساس آن است به نحوی که اگر مواد تشکیل دهنده به درستی مخلوط نشوند و طرح اختلاط اشتباه پیش برود نه تنها مزایای آن قابل استفاده نخواهد بود بلکه در طی زمان ترک نیز خواهد خورد.

 ضخامت بتن مگر

حداکثر ضخامت بتن مگر بستگی کامل به نوع پروژه معماری دارد و قابل تعمیم نیست. به عنوان مثال برای سازه هایی که نقش نگهداری و حفظ آب ها را دارند مثل سدها، مقدار پیشنهادی حداقل ضخامت بتن مگر، ۷۵ میلیمتر است. برای فونداسیون اگر تحت شرایط سخت و دشوار محیطی باشد، ضخامت توصیه شده ۱۰۰ میلیمتر است.

برای سازه های کوچکتر مثل مخازن نگهداری فاضلاب و منهول های فاضلابی، ضخامت بتن مگر ۵۰ میلیمتر توصیه شده و برای فونداسیون های ایزوله ساختمان، ۷۵ میلیمتر و برای فونداسیون ساختارهای شناور نیز مقدار پیشنهادی ۵۰ میلیمتر است.

بنابراین همانطور که قبلا نیز صحبت کردیم حداقل و حداکثر ضخامت بتن مگر بین ۵۰ تا ۱۰۰ میلیمتر و نهایتا ۱۵۰ میلیمتر یا بین ۵ تا ۱۵ سانتیمتر است.

جایگزین بتن مگر

اگر برای اجرای بتن اکسپوز یا هر نوع بتن ریزی دیگری در پروژه های معماری نیازمند بتن مگر هستید ولی به دنبال جایگزین می گردید بتن جریان پذیر یا Flowable Concrete که ترکیب مشابهی دارد گزینه مناسبی است. این نوع بتن دوغابی است که خیلی سریع و راحت حفرات را می بندد. مقاومت کمی دارد و به راحتی تسطیح و تراز می شود.

از این نوع بتن جایگزین مگر هم برای لایه های زیرین فونداسیون و حفرات و چاه های ترمیم نشده بتن استفاده می کنند. از طرفی بیشتر زمانی به عنوان جایگزین به کار می رود که در پروژه معمای مدنظر بعد از چند ماه که پروژه به اتمام رسیده تخریب شده و دور ریخته خواهد شد. شاید به همین خاطر باشد که نسبت به بتن مگر جایگزین آن از متریال های ارزانتر و با پایداری و مقاومت کمتر ساخته می شود.

با این حال بتن جریان پذیر نیز معایبی دارد به عنوان مثال تست آن ۷ روز بعد از استفاده از مخلوط بتن انجام می شود بنابراین هر گونه ایراد در شیوه اختلاط یا مشکلات مختلف زمانی مشخص می شود که اصلاح آنها بسیار دشوار است.

از طرفی تنظیم این نوع بتن بین ۲ تا ۴ ساعت زمان می برد بنابراین تا زمانی که فاز تنظیم سازی اولیه به اتمام نرسد امکان پرسازی حفرات قابل شروع نیست. همچنین ضد آب نیست و باید از حجم متعادل و یکسانی از بتن در هر دو سوی لوله های انتقالی استفاده شود تا فشار زیاد به لوله ها وارد نسازد.

جمع بندی مطالب

بتن مگر به بتن های با سیمان کمتر از ۱۰% گفته می شود که برای تسطیح و زیرسازی همگن فونداسیون ساختمان به کار می روند و مانع از نفوذ نم و رطوبت و حمله مواد شیمیایی به بتن می گردند. به همین دلیل افزودنی هایی مثل حباب ساز برای تقویت هر چه بیشتر بتن فونداسیون کمتر استفاده خواهند شد.

سؤالات متداول

بتن مگر چیست؟

به بتن های کم سیمان یا با نسبت بالای سنگدانه به سیمان گفته می شود که مقدار سیمان کمتر از ۱۰% باشد.

عیار بتن مگر چقدر است؟

حداقل عیار بتن مگر ۱۰۰ کیلوگرم بر متر مکعب و میزان پیشنهادی و ماکزیمم نیز ۱۵۰ کیلوگرم بر متر مکعب است.

کاربرد بتن مگر چیست؟

مهمترین کاربردها جلوگیری از نفوذ نم و رطوبت و حمله مواد شیمیایی نظیر سولفات هاست و مسطح سازی بستر خاک که فونداسیون بر روی آن قرار می گیرد.

آیا به بتن مگر قالب بندی تعلق می گیرد؟

چون ضخامت بتن مگر کم است، نیاز به دقت بالا برای بتن ریزی نیست و سرعت اجرایی کار را کاهش داده نیاز به قالب بندی ندارند.

وزن مخصوص بتن مگر چقدر است؟

به طور معمول ۱۵۰ کیلوگرم بر متر مکعب است.

مقاومت فشاری بتن مگر چقدر است؟

براساس نسبت اختلاط ذرات سیمان و شن و ماسه، مقاومت فشاری از ۵ تا ۱۰ مگاپاسکال متغیر است.

بدون دیدگاه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *